Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας διοργάνωσε, από κοινού με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο «Βυζάντιο και Κίνα» στις 2 και 3 Οκτωβρίου 2021. Οι εργασίες του συνεδρίου πραγματοποιήθηκαν στην αίθουσα εκδηλώσεων του Mystras Grand Palace στην πόλη του Μυστρά με φυσική παρουσία του μεγαλύτερου μέρους των συνέδρων, ενώ υπήρξε και διαδικτυακή σύνδεση μέσω Zoom με το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου.

 

Στον χαιρετισμό του προς τους συνέδρους ο Υπουργός Εξωτερικών κ. Νικόλαος Δένδιας τόνισε μεταξύ άλλων τα πολλά κοινά γνωρίσματα ανάμεσά στους δύο πολιτισμούς καθώς και την μεγάλη επιρροή που άσκησαν στους γειτονικούς τους πολιτισμούς. Σημείωσε επίσης ότι ο επιστημονικός διάλογος και η σύγχρονη έρευνα φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στην ανακάλυψη και κατανόηση των «παράλληλων βίων» αυτών των δύο μεγάλων πολιτισμών».

 

Αντίστοιχα στον χαιρετισμό του ο Γ. Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας κ. Γιάννης Χρυσουλάκης έδωσε έμφαση στον τρόπο με το οποίο οι δύο πολιτισμοί αναγνώριζαν ο ένας τον άλλο ως συνομιλητή, πολιτιστικό συνοδοιπόρο και εμπορικό συνεργάτη μέσα στην κοινή ιστορία των δύο υπερδυνάμεων της εποχής. H εντατικοποίηση των διπλωματικών επαφών από τον 6 ο αιώνα και μετά, ήταν προσανατολισμένη στη σύσφιξη των σχέσεων των δύο αυτοκρατοριών αλλά και την εμβάθυνση των ανταλλαγών σε οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο. Ο Γενικός Γραμματέας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης κ. Αποστόλης Δημητρόπουλος, ως εκπρόσωπος της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων κας Νίκης Κεραμέως, σημείωσε τις νέες προοπτικές που διανοίγονται στο παρόν μέσα από την επιστημονική προσέγγιση των ιστορικών περιόδων του φαινομένου που μέχρι σήμερα ονομάζεται «Δρόμος του Μεταξιού».

 

Επίσης χαιρετισμό απεύθυνε και η Διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πεκίνου Yingxue Chen, η οποία εξήρε, σε άπταιστα ελληνικά, τη σπουδαιότητα της συνεργασίας του Πανεπιστημίου του Πεκίνου με το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών στην Βενετία. Επεσήμανε και μνημόνευσε τις κοινές πρωτοβουλίες που έχουν αναλάβει τα δύο Ιδρύματα από το 2019, ώστε Κινέζοι φοιτητές να μυηθούν στην ελληνική γλώσσα και φιλολογία, καθώς και στην Βυζαντινή Ιστορία και Παλαιογραφία.

 

Την έναρξη των εργασιών του διήμερου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου κήρυξε ο Υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για θέματα απόδημου Ελληνισμού κ. Ανδρέας Κατσανιώτης, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στον ρόλο του Βυζαντίου και του ελληνικού πολιτισμού, ως γέφυρα αλληλογνωριμίας και αλληλεπιδράσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσεως. Η επιστημονική έρευνα του παρελθόντος των δύο πολιτισμών, τόνισε, σφυρηλατεί ακόμη περισσότερο τις στενές σχέσεις φιλίας των δύο χωρών, της Ελλάδας και της Κίνας, οικοδομώντας ένα πλαίσιο συνεργασίας έναντι των κοινών προκλήσεων του 21 ου αι.

 

Οι θεματικές του συνεδρίου κάλυψαν την ευρεία προβληματική που αφορά τις παραμέτρους των σχέσεων Βυζαντίου και Κίνας στη μακρά διάρκεια, η οποία αποκτά αυξανόμενο ενδιαφέρον τόσο με τις αρχαιολογικές μαρτυρίες που έρχονται τελευταία στο φως όσο και με τη διαρκώς αυξανόμενη παρουσία της Ευρασίας στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Εμπορικές σχέσεις, θρησκευτικές αποστολές, πολιτιστικές ανταλλαγές, πνευματικές αναζητήσεις και υλικός πολιτισμός, αποδεικνύουν ότι το Βυζάντιο αποτέλεσε τη γέφυρα ανάμεσα στους λαούς της Ευρασίας και στο Δυτικό κόσμο, εγκαινιάζοντας πολιτικές συνεργασιών αλλά και ανταγωνισμού, καινοτομώντας σε πολλά πεδία, απαντώντας με δυναμισμό στα όρια που έθετε η γεωγραφία και οι διαφορετικές πολιτιστικές αναφορές.

 

Ο βασικός εισηγητής, καθηγητής Filippo Ronconi, παρουσίασε ένα πανόραμα της έρευνας και της βιβλιογραφίας που έχει σχηματιστεί γύρω από τις βυζαντινο- αραβικές σχέσεις τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού και 21 αιώνα, καθώς και τις τάσεις της επιστημονικής παραγωγής τον αιώνα που διανύομε. Συγκριτικές σπουδές, μελέτες σχετικές με τη μετανάστευση και το κλίμα, διασυνοριακές μελέτες, οδηγούν τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Μέχρι τελευταία, προκαταλήψεις που αντανακλώνται στην ορολογία αλλά και στις αντιλήψεις του ενός για τον άλλο, απομάκρυναν μάλλον παρά επέτρεψαν την προσέγγιση μεταξύ Δύσης και Άπω Ανατολής. Ωστόσο, το μέλλον προδιαγράφεται θετικό αν συνυπολογίσουμε τη ραγδαία αύξηση του ενδιαφέροντος και των εκδόσεων σχετικά με το Βυζάντιο στην Κίνα αλλά και την εκπόνηση προγραμμάτων με αυτή τη θεματική την παρούσα περίοδο.

 

Στο συνέδριο αναπτύχθηκαν ήδη δύο θεματικές που εντάσσονται στις συγκριτικές σπουδές. Η κοινή ανακοίνωση του καθ. Βασιλείου Κουκουσά και του Μιχαήλ Χυτήρογλου, σχετικά με την αυτοκρατορική ιδεολογία των μεσαιωνικών κρατών του Βυζαντίου και της Κίνας καθώς και η ανακοίνωση του καθ. Στέφανου Κορδώση, που αφορούσε την ανάπτυξη ενός ερμηνευτικού περιβάλλοντος γύρω από την έννοια του Ceasar / Khan. 

 

Στον ίδιο ερμηνευτικό ορίζοντα και ενώπιον των τελευταίων αρχαιολογικών ανακαλύψεων στην Κίνα σχετικά με την κυκλοφορία βυζαντινών νομισμάτων, η καθ. Guo Yunyan παρουσίασε την προβληματική της χρονολογικής κατάταξής τους αλλά και τους εύρους της χρήσης τους. Η προβληματική αυτή συνοδεύτηκε από ανάλογα ευρήματα, κινεζικών αυτή τη φορά νομισμάτων της Δυναστείας Tang, που βρέθηκαν στην Κορινθία και χρονολογούνται στον 13ο αιώνα. 

 

Ως προς τη μελέτη επί μεταναστευτικών ρευμάτων κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, από την Άπω Ανατολή προ το Βυζάντιο, μίλησε ο καθ. Pang Guoqing. Συγκεκριμένα, ανέλυσε τα στατιστικά στοιχεία της δημογραφικής κρίσης που έπληξε το Βυζάντιο από τον 7ο στον 9ο αιώνα και τα μέτρα που το τελευταίο έλαβε προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση αυτή. 

 

Η Δρ Μεσαιωνικής Ιστορίας Κατερίνα Β. Κορρέ και ο καθ. Χρήστος Αραμπατζής έθεσαν τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο των Βυζανττινο-Κινεζικών σχέσεων στη Δύση και συγκεκριμένα στις ναυτικές πόλεις της Ιταλίας. Περιέγραψαν το εμπορικό δίκτυο που είχε δημιουργηθεί μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών προκειμένου να παρακαμφθεί ο αραβικός παράγοντας και επιχείρησαν να απαντήσουν στο ερώτημα του ρόλου των Σύρων Νεστοριανών αφενός στις διαδικασίες προσέγγισης των δύο αυτοκρατοριών και αφετέρου στην ανάπτυξη κυρίως του εμπορίου μεταξιού. Τη θέση των Νεστοριανών στη περσική αυτοκρατορία των Σασσανιδών σκιαγράφησε ο καθ. Ιωάννης Παναγιωτόπουλος τον 6ο αιώνα. Την ενότητα αυτή έκλεισε ο καθ. Lin Lijuan, με μια σημαντικότατη παρουσίαση ενός χειρογράφου, που ήταν η Συριακή εκδοχή του βίου του Αγίου Γεωργίου, το οποίο βρέθηκε στην περιοχή Turfan. 

 

Στο πολύ ενδιαφέρον πεδίο των κινεζικών τεχνολογικών καινοτομιών, η υποψ. Δρ Minqi Chu, παρουσίασε πρωτότυπη εργασία για την παραγωγή χαρτιού και χειρογράφων στο Βυζάντιο χρησιμοποιώντας τεκμήρια βυζαντινών κωδίκων. Βασιζόμενος σε βυζαντινά χειρόγραφα του 11ου αιώνα αλλά και σε κινεζικές πηγές της εποχής, ο Δρ Βυζαντινολογίας Frederic Làuritzen προσπάθησε να ανασυστήσει το περιβάλλον των κινεζικών πρεσβειών στη βυζαντινή αυλή και την παρουσία σε αυτές του Μιχαήλ Ψελλού, μιας σημαντικότατης προσωπικότητας της περιόδου. Οι εργασίες το συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με την ανάπτυξη ενός οδικού χάρτη για τις βυζαντινο-κινεζικές σπουδές με μελλοντικό αποτύπωμα, από τον ομότιμο καθ. Μιχαήλ Κορδώση. 

 

Όπως τόνισε στα συμπεράσματα του Συνεδρίου ο πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας καθηγητής Β. Κουκουσάς, το Διεθνές Συνέδριο υπήρξε ένα βήμα για την προώθηση της Ελληνο-Κινεζικής Ακαδημαϊκής συνεργασίας, ώριμο και σταθερό και έθεσε τις βάσεις για τον περαιτέρω επιστημονικό διάλογο στις θεματικές που αναπτύχθηκαν.